8. Sınıf Fen Bilimleri DNA ve Genetik Kod Konu Anlatımı

Kalıtım Materyali Olan DNA Gelişmiş Canlılarda Hücrenin Çekirdeğinde Bulunur

Tek yumurta ikizlerinin birbirine çok benzediğini, yeni doğan bir bebeğin anne ve babasına tam olarak benzemediği gibi olaylar, insanlar arasında çok eski zamanlardan beri ilgisini çekmiş ve bunun nedenleri araştırılmıştır. Bu yazımızda canlıların genetik materyali olan DNA dan bahsedeceğiz.

Bütün canlıların en küçük yapı birimi hücredir. Hücrelerin kısımlarına baktığımızda, hücrenin içerisinde çekirdek, hücreyi dıştan koruyan hücre zarı ve çekirdek ile hücre zarı arasında sitoplazma sıvısı bulunur. DNA konusunu işlerken gelişmiş canlıların kalıtım materyalinden bahsederken çekirdeğin içerisine yolculuk yapacağız. Gelişmemiş ilkel olan canlıların ise kalıtım materyali olan DNA sitoplazmasında dağınık halde bulunmaktadır. Çekirdeğin içerisinde kalıtım materyali hücre bölünmüyorsa, kromatin iplik şeklinde bulunmaktadır. Hücre bölüneceği zaman kromatin iplik şeklindeki yapı kısalıp kalınlaşarak etrafını özel bir protein ile sararak kromozom denilen yapıya dönüşür. Bu bilgiden de anlayacağımız gibi kromozom aslında hücre bölünmesi sırasında belirginleşiyor. Kromozomlar, kalıtsal özellikleri taşıyan ve hücre bölünmesi başlangıcında oluşan yapılardır.

DNA nedir ? DNA’nın görevleri nelerdir ?

DNA bir hücrenin yönetim ve kalıtım merkezidir. Hücrede meydana gelen yaşamsal faaliyetler, solunum beslenme, dolaşım boşaltım ve üreme gibi faaliyetleri DNA yönetir.

DNA aynı zamanda canlının tüm özelliklerini kapsayan genetik şifreleri barındırır. Bu genetik şifrelerle canlının bütün özellikleri belirlenir. Dolayısıyla hem canlıların kalıtsal özelliklerinin nesilden nesile aktarılmasında, yani kalıtımda görev alır. Yazımızda girişte bahsettiğimiz yeni doğan bir bebeğin anne ve babasına benzemesi kalıtım materyalinde bulunan genetik şifrelerin nesilden nesile aktarılmasından kaynaklıdır. DNA Bir canlının tüm özelliklerinin şifrelendiği bir yapıdır. İnsan hayvan ve bitki gibi birçok gelişmiş canlının çekirdeğinde, ilkel canlıların bakteriler gibi çekirdeği olmadığı için kalıtım materyali olan DNA sitoplazma içerisinde dağınık olarak bulunur.

DNA üzerinde genetik bilgileri taşıyan genler bulunur. genler canlının tüm kalıtsal özelliklerin şifrelendiği ve saklandığı bölümdür. Saç rengi, göz rengi, ten rengi, kan grubu, saç şekli gibi birçok özellik genlerin etkisiyle ortaya çıkmaktadır. Gen, DNA molekülünün görev birimidir. Genler birleşerek DNA molekülünü oluşturur.

DNA’nın yapı birimi nükleotitlerin görevleri nelerdir

Kromozomun DNA’nın özel bir proteinle sarılmış hali olduğunu DNA’nın içerisinde genetik şifrelerin bulunduğunu, bu genetik şifreleri gen denildiğini yazımızda bahsetmiştik. Genlerin yapısında ise nükleotidler bulunur. DNA’yı meydana getiren yapı biriminin nükleotid denir. İnsan DNA’sında yaklaşık 7 milyar nükleotid bulunur. 7 milyar nükleotid bulunmasına rağmen her canlıda nükleotid çeşidi sayısı aynıdır. 4 çeşit nükleotid bulunur. Nükleotidler yapılarında bulunan organik bazın ismi ile adlandırılır. DNA molekülü içerisinde bulunan nükleotidler, adenin, timin, guanin ve sitozindir.

Bir nükleotidin yapısında fosfat, şeker ve azotlu organik baz bulunmaktadır. fosfat ve şeker bütün nükleotidlerde ortak olarak bulunurken, azotlu organik baz sayısı çeşidine göre farklılık gösterir. Kısacası nükleotidlerin birbirinden farklı olmasını sağlayan yapı, nükleotidlerin içerisinde bulunan organik bazdır. Bunlar; adenin, timin guanin ve sitozin dir. Örnek verecek olursak, adenin nükleotidinin içerisinde fosfat, şeker ve adenin organik bazı bulunur.

DNA’nın çift zincirli sarmal yapısı nasıldır ?

Bir canlının bütün özelliklerini ortaya çıkaran genleri içerisinde bulunduran DNA molekülü, çift zincirli sarmal bir yapıda bulunmaktadır. DNA’nın çift zincirinde karşılıklı şekilde nükleotidler gelmektedir. nükleotidler yan yana veya üst üste uygun şekilde bir araya gelerek DNA molekülü oluşturup bir zincir oluşturur. Karşılıklı duran zincirler de nükleotidler belirli bir kurala göre dizilirler. Bu Kural, adenin nükleotidinin karşısında timin, timin nükleotidinin karşısına adenin, guanin nükleotidi karşısına sitozin, sitozin nükleotidi karşısına guanin nükleotiti gelir.

Adenin ile timin arasında ikili hidrojen bağı bulunur. Guanin ile sitozin nükleotidi arasında üçlü hidrojen bağı bulunur.

DNA ile ilgili kritik bilgiler

Bir DNA molekülündeki toplam adenin sayısı toplam timin sayısına eşittir. Bir DNA molekülündeki toplam guanin sayısı toplam sitozin sayısına eşittir.
Bir DNA molekülünde toplam nükleotid sayısı adenin, timin, guanin ve sitozin nükleotidlerin sayısının toplamına eşittir.
Bir DNA molekülünde toplam nükleotidsayısı nükleotidlerde ortak olarak bulunan fosfat ve şeker sayılarına eşittir.

DNA molekülü bir insanın sahip olduğu bütün genetik şifreleri barındırır. anne ve babadan kalıtım yoluyla alınmıştır. Anne ve babadan saç rengi, vücut tipi, göz rengi ,saç şekli ve kalıtsal hastalık gibi özellikleri yavrular alabilirler.

Bütün canlılarda sadece 4 çeşit nükleotid olmasına rağmen insanların birbirine benzememesine baktığımızda şifrelerimizi oluşturan genlerin yapısında bulunan nükleotidlerin farklı şekillerde dizildiklerini söyleyebiliriz. Farklı insanların DNA’larında bulunan nükleotidlerin sayısı ve dizilişi farklıdır.

Dna’yı meydana getiren yapı birimine nükleotid denir. DNA’yı meydana getiren görev birimine ise gen denir.
Genetik materyallerin büyükten küçüğe sıralaması; Kromozom, DNA, gen, nükleotiddir.

Yumurta ve spermin birleşmesinden sonra oluşan döllenmiş yumurtanın genetik yapısı sürekli olarak mitoz bölünme ile çoğaldığı için vücudumuzdaki her hücredeki nükleotid dizilimi aynıdır. Örneğin elimizden alınan bir hücre örneği ile, saçımızdan alınan bir hücre örneği arasında, nükleotid dizilimi bakımından hiçbir fark yoktur. Bilim insanları bu özelliği keşfettikten sonra parmak izi denilen yöntemle hırsızların ve suçluların yakalanmasında DNA’nın nükleotid diziliminden yararlanmaktadır. Farklı insanların nükleotid dizilimleri kesinlikle birbirinden farklıdır, genetik yapı olarak birbirine çok benzeyen ikizlerin bile genetik diziliminde farklılıklar olabilir.

Kromozom nedir ? kromozomun özellikleri nelerdir ?

Hücre bölünmesi sırasında, kromatin ipliğin kısalıp kalınlaşmasıyla oluşan kromozom, içerisinde DNA’yı yani bol miktarda genetik şifrelerimizi barındırır. Farklı türdeki canlılar, bunlara bitki ve hayvan gibi canlıları örnek verebiliriz. Bu canlıların taşıdığı kromozom farklı genetik bilgiye sahiptirler. Çünkü canlının türü değiştikçe canlıların özellikleri de değişmektedir.

Aynı türdeki canlıların sağlıklı bireyleri aynı sayıda kromozom sayısına sahiptir. Aynı kromozom sayısına sahip olan aynı türdeki canlıların dış görünüşlerinin birbirlerinden farklı olmasının sebebi, kromozomlar üzerinde bulunan DNA içerisindeki genlerin farklı olmasından kaynaklıdır. Kısacası nükleotidlerin sayı ve dizilişleri birbirinden farklıdır.

Kromozom Sayısı Canlının Gelişmişliği ile İlgili Bilgi Verir mi ?

Kromozom sayısı canlının gelişmişliği ile ilgili bize fikir vermez. Kromozom sayısına bakarak şu canlı daha gelişmiştir diyemeyiz. Örneğin aynı kromozom sayısına sahip insan ve Moli balığına baktığımızda en gelişmiş canlının insan olduğunu söyleyebiliriz. Bu durumda bize kromozom sayısının eşit olmasıyla canlıların eşit olmayacağı anlamına gelmektedir.

Kromozom sayısındaki eşitlik bize şu yorumu kesin olarak yaptırabilir. İlk olarak, farklı türden canlılar aynı kromozom sayısına sahip olabilirler.

Kromozom Sayısının Canlının Gelişmişliği ile İlgilisi Var mıdır ?

Kromozom sayısının canlının gelişmişliği ile ilgili hiçbir ilişkisi yoktur. Bir başka örnek insan ve eğrelti otu verebiliriz. İnsanın 46, eğrelti otunun 500 kromozomu vardır. Eğrelti otunun İlkel bir bitki olduğu düşünülürse, bu kromozom sayılarındaki farklılıktan da yukarıda bahsettiğimiz sonucu çıkartabiliriz. Kromozom sayısı fazla olan canlıya daha gelişmiş bir canlı diyemeyiz.

Kromozomlar 2n ve n kromozomlu olmak üzere iki çeşittir. Vücut hücreleri ve üreme ana hücreleri 2n kromozomlu, üreme hücreleri ise n kromozomludur. Üreme hücrelerinin n kromozomlu olmalarının sebebi, döllenme esnasında bir anneden bir babadan gelen üreme hücreleri birleştiğinde 2n kromozomlu bir hücre elde edilmesinden dolayıdır.

Kısaca Toparlarsak ;

• Canlının en küçük yapı birimi hücredir.
• Hücreler ilkel ve gelişmiş olarak ikiye ayrılır
• İlkel canlılarda kalıtım materyali sitoplazmada, gelişmiş canlılarda çekirdekte bulunur.
• Hücre bölünmesi sırasında kromatin iplik kısalıp kalınlaşarak kromozomu oluşturur.
• DNA’yı genler oluşturur
• Genleri ise nükleotidler oluşturur.
• Kromozom sayısına bakarak canlının gelişmişliği hakkında yorum yapamayız.
• Aynı türe ait canlıların kromozom sayıları aynıdır. Fakat bu canlıların kromozomlarında bulunan genlerdeki nükleotid sayı ve dizilişleri farklı olduğu için birbirine benzemez.
• Bir insanın bütün hücrelerindeki gen yapısı aynıdır. Bu durum DNA testi gibi bir sektörün oluşmasına sebebiyet vermiştir.
• Tüm canlılarda 4 çeşit Nükleotid bulunur.
• Farklı canlıların genlerindeki nükleotid sayı ve dizilişleri birbirinden farklıdır.

Bu Yazı İçin Ne Düşünüyorsun?

Bilgilendirici

 ()

Beğen

 ()

Kalp

 ()

Yorumsuz

 ()

Komik

 ()

Şaşkın

 ()

Üzgün

 ()

Kızgın

 ()