8.Sınıf Fen Bilimleri Besin Zinciri ve Enerji Akışı Konu Anlatımı

Doğada bulunan canlıların arasında muhteşem bir etkileşim vardır. Bu etkileşim ile birlikte canlılar birbirlerinden etkilenmektedirler. Beslenme yönünden etkileşim içerisinde olan canlılardan bir canlı türünün yok olması veya sayısının azalması onunla beslenme yönünden bağlı olan diğer canlıları da etkilemektedir.

Üretici Canlı Ne Demektir ?

Canlılar besin elde etme yönünden iki kısıma ayrılır. Bunlar; Üretici ve tüketici canlılardır. Üretici canlılar kendi besinlerini kendi üreten canlılara denir. Kendi besinlerini kendi üreten canlılar ise genellikle havadan aldıkları karbondioksit ve köklerinden aldıkları su ve enerji kaynağı olarak güneş ışığı ile birlikte kendi besin üretirler. Bu canlılara örnek olarak bitkiler, algler, siyanobakteriler örnek verilebilir.

Tüketici Canlı Ne Demektir ?

Tüketici canlılar, ihtiyaç duydukları besinleri dışarıdan hazır olarak alan canlılardır. Doğada bulunan canlıların bir çoğu tüketici sınıfındadır. Tüketici sınıfındaki canlılara örnek verecek olursak; Hayvanlar, mantarlar ve bazı bakteriler örnek olarak verilebilir. Tüketici canlıların bazıları ölü bitki ve hayvan atıklarını toprağa karıştırdıkları için çürükçül canlı denir. Çürükçül canlıların yaptıkları beslenme şeklini çürükçül beslenme denir . Çürükçül canlılara bir başka adlandırış şekliyle ayrıştırıcı canlılar da diyebiliriz .

Besin Zinciri Ne Demektir ?

Üretici canlıların ürettikleri besinleri, kendi besinlerini üretemeyen tüketici canlılar belirli bir oranda kullanır. Bu nedenle üretici canlılardan tüketici canlılara bir besin aktarımı bir başka şekilde enerji akışı meydana gelir. Besinlerin bu şekilde üreticiden tüketiciye doğru aktarılmasına besin zinciri adı verilir. Besin zinciri üretici ve tüketici arasında olduğundan dolayı, doğada birçok üretici ve tüketici dengesi bulunmaktadır. Örneğin güneş enerjisi ile besin üreten bitki olan ot, otu yiyen tavşan, tavşan yiyen yılan ve yılanı yiyen kartal tüm bu canlıları ayrıştırıp toprağa karıştırılan çürükçül bakteriler ile birlikte bir besin zinciri oluştururlar.

Üretici ve tüketici canlılar arasındaki dengenin bozulmasına bir örnek verdiğimiz zaman ise yukarıda verdiğimiz besin zincirinden bahsedebiliriz. Örneğin yukarıdaki besin zincirindeki tavşan sayısı azalırsa, tavşan otla beslendiği için otun sayısı artar. Yılanlar ise beslenecek tavşan bulamadığı için sayıları azalır. Yani Bir canlının yok olması sadece canlı türüne etkilemez Besin zincirinde bulunan diğer canlıların durumlarınızı etkiler.

Besin üreten canlılar, tüketiciler tarafından tüketilir. Bunları başka tüketicilerde tüketmektedir. Örneğin otu sadece tavşan yememektedir. Otla beslenen diğer tüketici canlılar da mevcuttur. Aynı şekilde yılan sadece tavşanla beslenmemektedir.

Beslenme şekillerine göre canlıları sınıflandırınız

Beslenme şekillerine göre tüketiciler; Otçul, otla beslenen canlılardır. Etçil, etle beslenen canlılardır. Hepçil ise hem ot hem de etle beslenen canlı olarak sınıflandırabiliriz.

Sadece otla beslenen canlılara otçul canlılar denir. Örneğin keçi , deve
fil, at , ipek böceği , koyun ve bazı balıklar otçullara örnek olarak verilebilir. Bu saydığımız canlılar, ilk olarak üretici canlılar ile beslendikleri için birincil tüketici olarak adlandırılabilir.

Etçil canlılar, sadece etle beslenen canlılardır. Bu canlılara örnek verecek olursak; Köpek balığı, Kartal, baykuş, köpek, aslan, kurt, şahin gibi canlılara örnek verebiliriz. Bu canlılar ot tüketmezler direk olarak etçil oldukları için ikinci dereceden tüketicilerdir. Diğer etçiler ile beslenen etçiller ise 3. Dereceden veya daha üst derecede tüketici olabilirler.

Hepçil canlılar hem üreticilerle hem de tüketiciler ile beslenen canlılara denir. Kısacası hepçil canlılar hem etle hem otla beslenirler. Örneğin insan bir hepçil canlıdır. Besin olarak ot da et de tüketmektedir. İnsana ek olarak hepçil canlılara ayı, domuz bazı baykuş türleri ve fareler örnek verilebilir.

Ayrıştırıcı (çürükçül) canlılar : ölü bitki ve hayvan atıkların ayrıştırarak toprağa karışmasını sağlayan canlılardır. Bu canlılar besin zincirinin her basamağında bulunabilirler. Besin zincirindeki görevleri çok önemlidir . Canlılar için çok önemli olan birçok maddenin toprağa geçmesini ve tekrardan kullanılmasını sağlar. Bu tanımdan anlaşılacağı gibi ayrıştırıcı canlılar madde döngüsüne de olmazsa olmaz katkı sağlar.

Besin Zinciri ve Ağı Arasındaki Farklar Nelerdir ?

Zincirindeki tüketiciler, tek bir besin çeşidi ile beslenmedikleri için yani örneğin hepçil olan bir canlı hem birincil tüketici hem de üretici ile beslenebilir. Burada besin zincirindeki gibi bir ilişki söz konusu değildir. Besin ağındaki durum iç içe geçmiş besin zincirlerini bir arada göstermek için yapılmış olan gösterim şeklidir. Besin ağında bir canlı birden fazla canlı ile beslendiği gözlenebilir. Aynı zaman da başka canlılara da yem olabilir.

Ekoloji Piramidi ve Beslenme Basamağı Ne Demektir ?

Canlıların besin zincirindeki konumlarının üreticiden tüketiciye doğru dikey bir şekilde dizilimine ekoloji piramidi denir . Ekoloji piramitlerinde beslenme ilişkilerini gösteren katmanlar bulabilir.. Bu katmanların her birine beslenme basamağı denir. Beslenme basamakları canlının bulunduğu konumu gösterir. Canlı bulunduğu konumdan bir üst konuma geçerken enerjisini aktarır . Bu enerji aktarımına ise enerji akışı denir.

Besin piramidinde bulunan beslenme basamakları arasında enerji akışı bir beslenme basamağından bir üst beslenme basamağına geçerken enerjinin yaklaşık %10′ u aktarılır. Bu sebeple üst beslenme basamaklarına doğru aktarılan enerji miktarı %90 azalmış bir şekildedir. Bu azalan enerji beslenme basamağında bulunan canlılar tarafından kullanılmaktadır. Kullanılan enerji ısı enerjisi olarak ortama verilmiştir. %10′ luk bir enerji ise bir üst basamağa aktarılmıştır.

Ekoloji piramidinde üreticiden tüketiciye doğru gidildikçe bazı özellikler değişkenlik gösterir. Örneğin vücut büyüklüğü üreticiden tüketiciye doğru genellikle artar. Burada dikkat etmemiz gereken durum ise vücut büyüklüğü kesinlikle artar diyemeyiz . Örneğin yaprakla beslenen bir çekirgenin vücut büyüklüğü bir yapraktan küçük olabilir. Birey sayısı ise üreticiden tüketiciye doğru genellikle azalır . Kesinlikle azalır diyemeyiz genellikle azalabilir.

Biyolojik Birikim Nedir ?

Doğaya atılan bütün atık maddeler ayrıştırıcılar tarafından tam olarak ayrıştırılamazlar. Bir kısmı zararsız hale getirilirken, bir kısmı ise zararlı halde kalır. Bu zehirler çevremizde birikirler. Aynı zamanda tüketici canlılar tarafından tüketilmesi ile birlikte canlının yapısında katılmaya başlar. Canlının yapısına katılan bu zehirli besin onu tüketen diğer bir canlı ile bir üst beslenme basamağına aktarabilir. Bu olaya biyolojik birikim denir. Biyolojik birikim, beslenme basamağının üst kısmında daha sık görülür. Vücuttan atılamayan zehirli madde üreticiden son tüketiciye doğru birikme eğilimi gösterir.

Bu Yazı İçin Ne Düşünüyorsun?

Bilgilendirici

 ()

Beğen

 ()

Kızgın

 ()

Kalp

 ()

Komik

 ()

Şaşkın

 ()

Yorumsuz

 ()

Üzgün

 ()