Ses nasıl oluşur ve yayılır ?

Ses nasıl oluşur ?

Canlı ve cansız tüm varlıkların en küçük yapı birimi olan atomlara tanecik adı verilir. Maddelerin içerisinde bulunan bu taneciklerin titreşmesi ile oluşan bir enerji türüne ses adı verilir. Kısacası ses maddenin taneciklerinin titreşmesi ile oluşur ve dalgalar halinde yayılır.

Ses boşlukta yayılır mı ?

Ses oluştuktan sonra yayılırken titreşen tanecikler, maddenin içerisinde bulunan diğer tanecikleri titreştirdikleri için bir nevi enerjinin aktarımı şeklinde ses yayılır. Yazımızdan da Anlaşılacağı gibi sesin yayılabilmesi için maddesel bir ortama ihtiyaç vardır. Maddesel olmayan bir ortamda ses yayılmaz. Çünkü titretecek tanecik yoktur. Bu örnekten de yola çıkarak maddesel olmayan ortamı olan uzayda ses yayılmaz. 

Örneğin güneşte meydana gelen patlamaların sesini biz dünyadan duyamayız. Bunun sebebi sesin uzaydan yayılmamasından kaynaklıdır.

Sesin yayılabildiği ortamlara örnekler nelerdir ? 

Sesin yayılabildiği ortamları örnekler; Maddesel olan her ortamda ses yayılabilir. Örneğin bir odanın içerisinde, biz gözümüzde göremesekte odada bulunan gaz tanecikleri, sesin yayılmasında görevlidir. Aynı zamanda bir odadan bir diğer odaya ailenizden birinin bağırdığını diğer odadan duyabiliyoruz. Bu durumda odalarımızda bulunan duvar veya kapı gibi cansız varlıklarda sesi iletebilirler. Başka bir örnek ise sıcak bir yaz günü denize veya havuza gittiğinizde kafanızı suyun altına gömülü sesler çıkardığınızda suyun altında olmayan kişiler de net olmasa da duyabilmektedir. Bu örnekten de anlaşılacağı gibi ses sıvı ortamlarda da yayılabilir. Kısacası sesin yayılabildiği ortamları toparlayacak olursak ses; Katı sıvı ve gaz ortamlarda yayılabilir.

Sesin farklı ortamlarda farklı duyulması 

Başlığımızdan anlaşıldığı gibi bir sesin farklı ortamlarda farklı ortamlarda farklı duyulmasından bahsedeceğiz. Ortam dediğimiz kavrama örnekler; hava, su gibi maddelerdir. Örneğin bir baterinin, Hava ortamında çıkardığı ses ile su ortamında çıkardığı ses aynı değildir. Bir çalar saatin hava ortamında duymamız ile su altında duymamız yine farklı olacaktır. Ses kaynağı değişmese de sesin yayıldığı ortam değişirse ses farklı duyulur.

Ses kaynakları tarafından oluşturulan ses, katı sıvı ya da gaz ortamlardan geçerek bizlere ulaşır.

 Maddelerin ses iletim hızları aynı mıdır ? 

Ses maddenin taneciklerinin titreşimi sonucunda yayıldığı için, Maddenin tanecikleri arasındaki mesafe her zaman aynı olmayabilir. Maddenin tanecikleri arasındaki mesafe maddenin haline göre değişiklik gösterir. Mesafenin farklı olması dolayısıyla sesin İletim hızını da etkiler. Ses, en hızlı katı maddelerde yayılır. En az ise tanecikler arasındaki boşluğun en fazla olduğu gaz maddelerde yayılır.  Sıvılarda ise ses ; gazlardan hızı, katılardan daha yavaştır. 

Sesin farklı ortamlarda farklı duyulmasının günlük hayatımızdaki örnekleri nelerdir ?

Yemek yapılırken kaşığın bir kısmı yemek içerisindeki sıvı maddeyle bir kısmı ise tencere ile direkt temas halindedir. Kaşığın yemek içerisindeki kısmı tencereye temas ettiğinde, daha derinden bir ses işitilir. Kaşığın direk tencere ile temas etmesinde ise daha net bir ses duyulmaktadır. Buradan da anlaşılabileceği gibi aynı kaşık bir sıvı ortam da bir de hava ortamında çıkardığı ses farklı işitildi.

İçerisinde su bulunan bulaşık leğeni içine düşürülen bir çatal ile mutfak tezgahı üzerine düşürülen çatalın çıkardığı ses birbirinden farklıdır. 

Ortam dediğimiz Gaz, Sıvı ve Katı maddelerden oluşan yapılar olacağından dolayı aynı sesin farklı ortamlarda farklı işitildiğini söyleyebiliriz.

Farklı cisimlerle üretilen seslerin birbirinden farklı mıdır ?

Nesneleri göremesek de nesnelerden çıkan sesleri ayırt edebiliriz. Örneğin evinizde oturduğunuzda dışarıdan gelen bir sesin, kuş sesi, kedi sesi, köpek sesi gibi ayırt edebilmeniz sesin farklı cisimlerde üretilen seslerin farklı olduğunu ispatlayan örneklerdendir. Bir tır veya kamyon geçerken çıkan ses ile otomobil geçerken çıkan sesin birbirinden farklı olması farklı cisimlerde üretilen seslerin farklı olmasından kaynaklıdır. 

Canlı varlıklardan farklı sesler çıkma sebebi her canlının ses çıkarırken farklı miktarlarda titreşim yapmasıdır. Bundan dolayı insanların seslerini birbirinden ayırt edebiliriz. Hayvanlardan çıkan seslerde birbirinden farklıdır.

Cisimlerin yapıldığı maddeler, o maddelerden çıkan sesi etkiler mi ? 

Metal, porselen, cam ve tahta kaplara metal veya tahta kaşıkla vurduğumuzda çıkan seslerin hepsi birbirinden farklı olacaktır. Aynı şekilde plastik bir kaba plastik ya da cam çubukla vurunca çıkan sesler farklı olacaktır. Sincaplar ceviz, fındık, fıstık, badem gibi kabuklu yiyecekleri çok sever. Sincapların bu yiyeceklerin dolu olup olmadığını kabuklarına vurarak anlarlar. Kabuktan gelen sesin farklılığı ona yol gösterir ve içi boş olanlarla vakit kaybetmez. Dolayısıyla cisimlerin yapıldığı maddelerde maddenin tanecikleri farklı şekilde titreşeceğinden dolayı oluşan seste farklı olacaktır.

Bu Yazı İçin Ne Düşünüyorsun?

Beğen

 ()

Kalp

 ()

Komik

 ()

Şaşkın

 ()

Yorumsuz

 ()

Üzgün

 ()

Bilgilendirici

 ()

Kızgın

 ()