5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Araştırma ve Etkinlik Soru Cevapları

Silver

Uğurcan BÜYÜKKAYA

ABONE OL

News

0 yorum

2,517 okunma

Okunuyor 5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Araştırma ve Etkinlik Soru Cevapları

FEN BİLİMLERİ 5.SINIF 2.ÜNİTE KUVVETİ TANIYALIM

Ön Değerlendirme İstasyonu (Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 58)

1.a. Oyuncak Sepetine İtme/Çekme Kuvveti Uygulayınca Hareket Eder mi?
- Evet, yeterli büyüklükte bir itme veya çekme kuvveti uygulandığında oyuncak sepeti hareket ettirilebilir. Kuvvet, duran cisimleri hareket ettirebilir.
1.b. Verilenlerden Hangileri Esnek Cisimdir? (Oyun Hamuru, Paket Lastiği, Sarmal Yay)
- Üzerine uygulanan kuvvet kalktığında eski hâline dönen cisimlere esnek cisim denir. Buna göre Paket Lastiği ve Sarmal Yay esnek cisimlerdir. Oyun hamuru kuvvet uygulandığında şekil değiştirir ancak kuvvet kalkınca eski hâline dönmez.
1.c. Dönme Dolaba Kuvvet Uyguladığımızda Karşılaşabileceğimiz Durumlar?
- Duran bir dönme dolaba yeterli kuvvet uygularsak onu hareket ettirebiliriz (döndürebiliriz). Hareket eden bir dönme dolaba hareket yönünde kuvvet uygularsak hızlandırabiliriz. Hareketine ters yönde kuvvet uygularsak yavaşlatabilir veya durdurabiliriz.
1.ç. Bize Doğru Gelen Voleybol Topunun Yönünü Kuvvet Uygulayarak Değiştirebilir miyiz?
- Evet, bize doğru gelen voleybol topuna vurarak (kuvvet uygulayarak) onun hareket yönünü değiştirebiliriz.
2.a. Eşit Kollu Terazi ile Bayram Şekerinin Hangi Özelliğini Ölçebiliriz?
- Eşit kollu terazi ile bayram şekerinin kütlesini ölçebiliriz.
2.b. Eşit Kollu Terazi ile Yapılan Kütle Ölçümlerine Günlük Hayattan Örnekler Verelim.
- Manavda veya pazarda meyve, sebze alırken kütlelerinin ölçülmesi.
- Kuyumcuda altının kütlesinin ölçülmesi.
- Aktarlarda baharatların kütlesinin ölçülmesi.
- Laboratuvarda deney yaparken maddelerin kütlelerinin ölçülmesi.

KUVVET VE KUVVETİN ÖLÇÜLMESİ (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 59-68)

Hazırlık İstasyonu: Tekerlekli Sandalyenin Hareket Etmesini Sağlayan Etki Nedir?
- Tekerlekli sandalyenin hareket etmesini sağlayan etki kuvvettir. Bu, sandalyeyi süren kişinin uyguladığı itme kuvveti veya başka birinin uyguladığı itme/çekme kuvveti olabilir.
Merak İstasyonu: Kuvvet ve Kuvvetin Ölçülmesi ile İlgili Merak Edilenler
- Kendi Merak Ettiğinizi yazınız. Örnek: Kuvvet sadece itme ve çekme midir? Farklı kuvvet çeşitleri var mıdır? Kuvvet nasıl ölçülür? Kuvvetin birimi nedir?)
Etkinlik İstasyonu: Kuvvet Denince Akla İlk Gelenler (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 60)
- Kuvvet Kavramı Neleri Çağrıştırıyor? Kuvvetin Nitelikleri: Kuvvet; itme, çekme, hareket ettirme, durdurma, hızlandırma, yavaşlatma, yön değiştirme, şekil değiştirme gibi etkileri çağrıştırır. Kuvvetin cisimler üzerinde bu tür etkileri olan bir etkileşim olduğu niteliği tanımlanabilir.
Köprü İstasyonu (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 60)
- 1. Ayşe ve Annesi Kuvvetin Hangi Etkilerini Göstermek İstemiştir?
  - Ayşe topa vurarak: Kuvvetin hareket ettirme (duran topu) veya yön/hız değiştirme (hareketli topu) etkisini gösterir.
  - Annesi paket lastiğini gererek: Kuvvetin şekil değiştirme etkisini gösterir .
- 2. Kuvvetin Günlük Hayattaki Etkilerine Farklı Örnekler:
  - Frene basınca arabanın yavaşlaması/durması (yavaşlatma/durdurma etkisi).
  - Rüzgarın yelkenliyi hareket ettirmesi (hareket ettirme etkisi).
  - Hamura bastırınca şeklinin değişmesi (şekil değiştirme etkisi).
  - Virajı dönen arabanın yön değiştirmesi (yön değiştirme etkisi).
Etkinlik İstasyonu: Kuvvetin Büyüklüğünü Ölçelim (Sayfa 61)
- a. Kuvvetin Büyüklüğünü Hangi Aletle Ölçtük? Dinamometre.
- b. Kuvvetin Büyüklüğünü İfade Ederken Hangi Birimi Kullandık? Newton (N).
- c. Kuvveti Tanımlayalım: Duran bir cismi hareket ettiren, hareket eden cismi durduran, hızlandıran, yavaşlatan, yönünü değiştiren veya cisimlerin şeklini değiştiren etkiye kuvvet denir. Büyüklüğü dinamometre ile ölçülür ve birimi Newton’dır.
- ç. Ölçüm Sonuçlarını Karşılaştırma ve Tartışma: (Öğrenciler farklı sayıda şişe/nesne astıkça dinamometrede okunan değerin arttığını gözlemler. Örneğin, 3 şişe asıldığında okunan değer, 1 şişe asıldığında okunandan daha büyüktür. Bu durum, daha fazla madde miktarına daha fazla yer çekimi kuvveti (ağırlık) etki ettiğini gösterir.)

Etkinlik İstasyonu: Farklı Dinamometrelerle Ölçüm Yapalım (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 62)

a. Dinamometrelerde Okunan Ölçüm Değerleri Aynı mı? Evet, aynı kitabı ölçtüğümüz için okunan kuvvet (ağırlık) değerleri yaklaşık olarak aynı olmalıdır.
b. Dinamometrelerin Yaylarındaki Uzama Miktarları Aynı mı? Genellikle hayır, eğer kullanılan iki dinamometrenin yaylarının esneklikleri (kalınlık veya yapıldığı maddenin cinsi) farklıysa, aynı kuvvet altında uzama miktarları da farklı olur .
c. Uzama Miktarları Aynı Değilse Sebebi Ne Olabilir? Dinamometrelerde kullanılan yayların esnekliklerinin (kalınlıklarının veya yapıldıkları maddenin cinsinin) farklı olmasıdır . İnce yay daha çok uzarken, kalın yay aynı kuvvet altında daha az uzar.
ç. Daha Hafif Bir Cismi Ölçmek İçin Hangi Dinamometreyi Seçmeliyiz? Neden? Daha hassas ölçüm yapabilen, yani genellikle daha ince yaylı veya ölçebileceği en büyük değer daha küçük olan dinamometreyi seçmeliyiz. Çünkü küçük kuvvetlerdeki uzamayı daha net gösterir.
d. Daha Ağır Bir Cismi Ölçmek İçin Hangi Dinamometreyi Seçmeliyiz? Neden? Ölçebileceği en büyük kuvvet değeri (ölçüm aralığı) ölçülecek cismin ağırlığından daha büyük olan, yani genellikle daha kalın yaylı dinamometreyi seçmeliyiz. Çünkü hassas dinamometreler bu ağırlık altında bozulabilir.
Pekiştirme İstasyonu-1 (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 64)
- 1. 3 N Kuvveti En Hassas Ölçenler: En hassas ölçümü, ölçüm aralığı en küçük olanlar yapar. Bunlar M (5 N) ve N (25 N) dinamometreleridir. En hassası M’dir.
- 2. En Kalın Yay Hangi Dinamometrededir? Ölçebileceği en büyük kuvvet değeri en fazla olan dinamometrede en kalın yay bulunur. Bu L (100 N) dinamometresidir.
- 3. 30 N’lık Kuvveti Hangi Dinamometreler Ölçebilir? Ölçebileceği en büyük kuvvet değeri 30 N veya daha fazla olanlar ölçebilir. Bunlar K (50 N) ve L (100 N) dinamometreleridir.
- 4. Hangi Dinamometrelere 70 N Uygulanınca Esneklik Özelliği Bozulur? Ölçebileceği en büyük kuvvet değeri 70 N’dan küçük olanlar bozulur. Bunlar M (5 N), N (25 N) ve K (50 N) dinamometreleridir.
Pekiştirme İstasyonu-2 ( 5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 65)
- Ölçüm Sonuçları: (Her bölmenin değerini hesaplayarak)
  - 1. Ölçüm (40 N / 10 bölme = 4 N/bölme): 6 bölme uzamış -> 6 x 4 = 24 N
    1. Ölçüm (50 N / 10 bölme = 5 N/bölme): 4 bölme uzamış -> 4 x 5 = 20 N
    1. Ölçüm (20 N / 10 bölme = 2 N/bölme): 8 bölme uzamış -> 8 x 2 = 16 N
    1. Ölçüm (90 N / 10 bölme = 9 N/bölme): 5 bölme uzamış -> 5 x 9 = 45 N
Performans İstasyonu: Kendi Dinamometremizi Yapıyoruz (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 66-67)
- Bu etkinlikte öğrenciler, gruplar halinde mühendislik tasarım döngüsüne uygun olarak (planlama, veri toplama, tasarım, test etme, geliştirme, sunma) kendi dinamometre modellerini yaparlar. Kullanacakları malzemelerin (örneğin paket lastiği, farklı yaylar, enjektör, karton vb.) esneklik özelliklerini dikkate alırlar. Yaptıkları modeli test eder, diğer gruplarınkiyle karşılaştırır ve geliştirirler. Süreçle ilgili notlar alırlar (malzemeler, yapım aşamaları, çizim, değerlendirme ve düzeltmeler).
Bölüm Sonu İstasyonu (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 68)
- 1. Doğru/Yanlış Takibi:
  1. Kuvveti ölçen aletin adı dinamometredir. -> Doğru Kuvvetin birimi Newton’dır. -> Doğru
  - Hatasız Ulaşılan Çıkış: 1. Doğru -> 2. Doğru -> 1. Çıkış
- 2. K ve M Cisimlerinin Ölçüm Sonuçları: Görselde dinamometreler özdeş. L cismi (ortadaki) 15 N gelmiş ve yayı 3 birim uzatmış. K cismi yayı 2 birim uzatmış, M cismi yayı 4 birim uzatmış. Orantı kurarsak: 3 birim uzama 15 N ise, 1 birim uzama 15/3 = 5 N’dur.
  - K cismi: 2 birim uzama -> 2 x 5 = 10 N
  - M cismi: 4 birim uzama -> 4 x 5 = 20 N
- 3. Ölçüm Sonucu Kaç N’dır? Dinamometre en fazla 80 N ölçüyor ve 10 bölmeli. Her bölme 80 N / 10 bölme = 8 N/bölme değerindedir. Görselde yay 6 bölme uzamış. Ölçüm sonucu: 6 x 8 = 48 N.

2.Ünite Fen Bilimleri ders kitabındaki etkinliklerin cevapları bu şekildedir. Daha fazlası için beni instagramdan takip et. Linke tıklarsan profilime gidersin. TIKLA

KÜTLE VE AĞIRLIK İLİŞKİSİ (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 69-76)

Hazırlık İstasyonu: “İki Kilogram Erik Aldım” Cümlesinde Neden Bahsedilir?
- Bu cümlede eriğin kütlesinden bahsedilmektedir. Çünkü kilogram, kütle birimidir.
Merak İstasyonu: Kütle ve Ağırlık ile İlgili Merak Edilenler
- (Öğrenci kendi merak ettiklerini yazar. Örnek: Kütle ile ağırlık aynı şey mi? Neden Ay’da daha hafifiz? Ağırlık her yerde aynı mıdır? Kütle nasıl ölçülür, ağırlık nasıl ölçülür?)
Etkinlik İstasyonu: Kütle ve Ağırlık Kavramlarının Nitelikleri (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 70)
- 1. “Kütle” ve “Ağırlık” Kavramları Neleri Çağrıştırıyor?
  - Kütle: Madde miktarı, değişmezlik, kilogram, gram, terazi.
  - Ağırlık: Yer çekimi, kuvvet, değişebilirlik, Newton, dinamometre, hafiflik/ağırlık hissi.
- 2. Kütle ve Ağırlığın Nitelikleri:
  - Kütle: Maddenin değişmeyen miktarıdır, birimi kg veya g’dır, eşit kollu terazi ile ölçülür, bulunduğu yere göre değişmez.
  - Ağırlık: Cisme etki eden yer çekimi kuvvetidir, birimi N’dur, dinamometre ile ölçülür, bulunduğu yere göre (gezegen, yükseklik, enlem) değişir.
- 3. Kütleyi ve Ağırlığı Hangi Aletle Ölçebiliriz? Kütleyi eşit kollu terazi ile, ağırlığı dinamometre ile ölçebiliriz.
Etkinlik İstasyonu: Kütle ve Ağırlığı Ölçelim (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 71)
1. a. Kütle ve Ağırlık Ölçüm Sonuçlarını Karşılaştıralım. Farklılığın Nedeni? Ölçüm sonuçları farklıdır. Kütle, maddenin miktarıdır ve birimi gram/kilogramdır; terazi ile ölçülür. Ağırlık ise cisme etki eden yer çekimi kuvvetidir, birimi Newton’dur ve dinamometre ile ölçülür. Kütlesi artan cismin ağırlığı da artar ancak ölçülen değerler ve birimler farklıdır. (Yaklaşık olarak Dünya’da 1 kg kütleye 10 N ağırlık karşılık gelir ).
2. b. Ağırlığı Kuvvet ile İlişkilendirerek Tanımlayalım: Ağırlık, kütleye etki eden yer çekimi kuvvetidir. Bir kuvvet çeşididir.
3. c. Kuvvet Birimi ile Ağırlık Birimi Aynı mıdır? Evet, her ikisinin de birimi Newton (N)‘dır.
4. ç. Kütle ve Ağırlıkla İlgili Merak Edilen Sorular: (Öğrenciler birbirlerine sorular sorar, örneğin: Ay’da kütlem değişir mi? Neden? Ekvator’da mı daha ağırım, kutuplarda mı? Neden?)
Köprü İstasyonu (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 74)
- Astronotun Yürüyüşünün Farklı Olmasının Nedeni (Kütle/Ağırlık İlişkisi): Astronotun Ay’daki yürüyüşü Dünya’dakinden farklıdır (daha zıplayarak gibi). Bunun nedeni Ay’daki yer çekimi kuvvetinin Dünya’dakinden daha az olmasıdır. Astronotun kütlesi Ay’da değişmez, ancak Ay’ın uyguladığı çekim kuvveti daha az olduğu için ağırlığı azalır. Bu da hareketlerini daha kolay ve zıplar gibi yapmasını sağlar .
Pekiştirme İstasyonu-1 (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 73)
- Cismin Farklı Konumlardaki Kütle ve Ağırlık Durumu: (A: Kuzey Kutbu, B ve D: Ekvator hizası, C: Güney Kutbu kabul edilirse)
  - A’dan D’ye (Kutuptan Ekvatora): Kütlesi Değişmez, Ağırlığı Azalır.
  - B’den C’ye (Ekvatordan Güney Kutbuna): Kütlesi Değişmez, Ağırlığı Artar.
  - B’den A’ya (Ekvatordan Kuzey Kutbuna): Kütlesi Değişmez, Ağırlığı Artar.
  - D’den B’ye (Ekvator üzerinde konum değişimi): Kütlesi Değişmez, Ağırlığı Değişmez (İkisi de Ekvator’da ve deniz seviyesinde ise). (Not: Dünya’nın şekli nedeniyle kutuplarda yer çekimi Ekvator’a göre daha fazladır )
Pekiştirme İstasyonu-2 (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 74)
- Tablodaki Değerleri Tamamlama: (Dünya’da 1 kg ≈ 10 N, Ay’da ağırlık Dünya’dakinin 1/6’sı, Kütle değişmez)
  - 3 kg -> Dünya Ağırlık: 30 N, Ay Kütle: 3 kg, Ay Ağırlık: 5 N
  - 15 kg -> Dünya Ağırlık: 150 N, Ay Kütle: 15 kg, Ay Ağırlık: 25 N (150/6)
  - 36 kg -> Dünya Ağırlık: 360 N, Ay Kütle: 36 kg, Ay Ağırlık: 60 N (360/6)
  - 60 kg -> Dünya Ağırlık: 600 N, Ay Kütle: 60 kg, Ay Ağırlık: 100 N (600/6)
  - 90 kg -> Dünya Ağırlık: 900 N, Ay Kütle: 90 kg, Ay Ağırlık: 150 N (900/6)
Pekiştirme İstasyonu-3 (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 75)
- Kavram Haritası Tamamlama:
  - Kütle -> birimidir -> gram / kilogram
  - Kütle -> ile ölçülür -> eşit kollu terazi
  - Kütle -> konuma göre -> değişmez
  - Kütle -> ile ilişkilidir -> ağırlık
  - Ağırlık -> etkisiyle oluşur -> yer çekimi kuvveti
  - Ağırlık -> birimidir -> Newton
  - Ağırlık -> ile ölçülür -> dinamometre
  - Ağırlık -> konuma göre -> değişir
Bölüm Sonu İstasyonu (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 76)
- İfadelerin Kütle/Ağırlık ile Eşleştirilmesi:
  - Kütle ile İlgili Olanlar: 2, 3, 5, 7, 9, 10
  - Ağırlık ile İlgili Olanlar: 1, 4, 6, 8, 11, 12

BÖLÜM 3: SÜRTÜNME KUVVETİ (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 77-93)

Hazırlık İstasyonu: Milli Muharip Uçak Kaan’ın Ön Kısmı Neden Sivri Tasarlanmıştır?
- Uçağın ön kısmının sivri tasarlanmasının nedeni, uçağın havada ilerlerken karşılaştığı hava direncini (bir tür sürtünme kuvveti) azaltmaktır. Sivri tasarım, havanın uçağın etrafından daha kolay akmasını sağlar, bu da uçağın daha hızlı gitmesine ve daha az enerji harcamasına yardımcı olur .
Merak İstasyonu: Sürtünme Kuvvetinin Etkileri ile İlgili Merak Edilenler
- (Öğrenci kendi merak ettiklerini yazar. Örnek: Sürtünme kuvveti her zaman hareketi zorlaştırır mı? Sürtünme olmasaydı ne olurdu? Sürtünmeyi nasıl azaltabiliriz veya artırabiliriz? Hava ve suyun da sürtünmesi var mıdır?)
Etkinlik İstasyonu: Sürtünme Kuvvetinin Harekete Etkisi (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 78)
- Hareketî Kolaylaştıran Etkiler: Yağlama (makine parçaları, kapı menteşeleri), tekerlek kullanma, yüzeyleri pürüzsüzleştirme (cilalama), cisimlerin şeklini sivri yapma (hava/su direncini azaltma).
- Hareketî Zorlaştıran Etkiler: Pürüzlü yüzeyler (halı, toprak yol), hava direnci, su direnci, fren sistemleri (kontrollü zorlaştırma), kış lastikleri (kontrollü zorlaştırma).
Etkinlik İstasyonu: Sürtünme Kuvvetinin Etkisi (Kerem’in bisikleti) (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa Sayfa 79)
- 1. Kerem’in İlerlediği Yolların Pürüzlülük Durumları: Toprak ve taşlı patika, asfalt yola göre daha pürüzlüdür.
- 2. Farklı Pürüzlülük Durumu Örnekleri: Buz (az pürüzlü), cam (az pürüzlü), halı (çok pürüzlü), zımpara kağıdı (çok pürüzlü), mermer (az pürüzlü), çim saha (orta pürüzlü).
- 3. Sürtünme Kuvvetinin Özellikleri ile İlgili Çıkarım: Sürtünme kuvveti, yüzeylerin pürüzlülüğüne bağlıdır. Pürüzlü yüzeylerde sürtünme kuvveti daha fazladır ve hareketi daha çok zorlaştırır. Sürtünme kuvveti genellikle harekete zıt yöndedir.
- 4. Sürtünme Kuvvetinin Olumlu ve Olumsuz Etkileri (Metinden):
  - Olumlu: Tekerleklerin girintili çıkıntılı olması sayesinde patikada ilerleyebilmesi (tutunmayı artırma), frene basınca bisikletin durması (kontrollü duruş).
  - Olumsuz: Patikada bisikleti kontrol etmekte ve ilerletmekte zorlanması (hareketi zorlaştırma), fren pabucundaki lastiklerin aşınması (aşınma).
- 5. Günlük Yaşamda Sürtünmenin Olumlu ve Olumsuz Etkilerine Örnekler:
  - Olumlu: Yürümemizi sağlaması (ayakkabı ile zemin arası), yazı yazmamızı sağlaması (kalem ile kağıt arası), cisimleri tutabilmemiz (el ile cisim arası), kibritin yanması.
  - Olumsuz: Makine parçalarının aşınması, hareket eden araçların yavaşlaması (enerji kaybı), kıyafetlerin eskimesi, ayakkabı tabanlarının aşınması.
Etkinlik İstasyonu: Sürtünmenin Araç Hareketine Etkisi (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa Sayfa 80)
- a. Sürtünme Kuvvetinin Etkisi ile İlgili Çıkarım: Sürtünme kuvveti, cismin üzerinde hareket ettiği zeminin cinsine (pürüzlülüğüne) bağlıdır. Farklı zeminler farklı büyüklükte sürtünme kuvveti uygular.
- b. Arabanın İlerlediği Yüzeylerin Pürüzlülük Özellikleri ile İlgili Çıkarım: Araba, en az pürüzlü yüzeyde (mukavva) en uzağa gitmiştir. En pürüzlü yüzeylerde (pamuk veya kum, hangisi daha pürüzlüyse) en kısa mesafeyi almıştır. Yani yüzeyin pürüzlülüğü arttıkça sürtünme kuvveti artar ve cismin aldığı mesafe azalır.
Etkinlik İstasyonu: Hava ve Suyun Cisimlerin Hareketine Etkisi (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 81)
- a. Hangi Fon Kartonu Zemine Daha Çabuk Ulaştı? Sebebi? Buruşturulmuş fon kartonu daha çabuk ulaştı. Çünkü yüzey alanı küçüldüğü için etki eden hava direnci (sürtünmesi) azaldı. Diğer kâğıda daha fazla hava direnci etki etti ve yavaşladı.
- b. Silgi Hangi Durumda Şişenin Zeminine Daha Çabuk Ulaştı? Sebebi? Silgi, içi boş (hava dolu) şişede daha çabuk ulaştı. Çünkü su, havaya göre daha yoğundur ve cisimlerin hareketine karşı daha büyük bir direnç (su direnci) gösterir.
- c. Hava ve Su Direnç Gösterdi mi? Evet, hava fon kartonuna, su da silgiye hareketlerini zorlaştıran bir direnç (sürtünme kuvveti) göstermiştir.
- ç. Tabloyu Tamamlama:
  - Silginin hareketini engelledi. -> Su
  - Fon kartonunun hareketini engelledi. -> Hava
  - Silgi, şişe zeminine daha çabuk ulaştı. -> Hava (Ortam hava olduğunda)
  - Silgiye sürtünme kuvveti uyguladı. -> Hava / Su (Her ikisi de uygular, su daha fazla)
  - Fon kartonuna sürtünme kuvveti uyguladı. -> Hava
Pekiştirme İstasyonu-1 (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 82)
- Cümleleri Tamamlama:
  - Halı zemin, cam zemine göre -> Çok pürüzlüdür / Daha çok sürtünme uygular.
  - Toprak zemin, mermer zemine göre -> Çok pürüzlüdür / Daha çok sürtünme uygular.
  - Islak tahta zemin, kuru tahta zemine göre -> Daha az sürtünme uygular / Çok kaygandır. (Su, pürüzleri doldurarak veya kayganlaştırıcı etki yaparak sürtünmeyi azaltabilir)
  - Fayans zemin, çamur zemine göre -> Az pürüzlüdür / Daha az sürtünme uygular.
Etkinlik İstasyonu: Kitabın Hareketini Gözlemleyelim (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 83)
- a. Hangi Durumda Kitabı Daha Zor Hareket Ettirdik? Kitabı doğrudan sıra üzerinde (1. durum) hareket ettirmek, altına kalemleri koyduğumuz (2. durum) duruma göre daha zordur.
- b. Kitabın Hareketini Zorlaştıran Etki Nedir? Kitabın hareketini zorlaştıran etki, kitap ile sıra yüzeyi arasındaki sürtünme kuvvetidir.
- c. İlk Durumda Sürekli Hareket Ettirilseydi Kitabın Yüzeyinde Ne Olurdu? Sürtünme nedeniyle hem kitabın alt yüzeyinde hem de sıranın yüzeyinde aşınma meydana gelebilirdi. Ayrıca sürtünme nedeniyle ısınma da olabilirdi.
- ç. Etkinlik ile Fatih’in Gemileri Uygulaması Arasındaki Benzerlikler: Her iki durumda da sürtünmeyi azaltarak hareketi kolaylaştırmak amaçlanmıştır. Etkinlikte kitabın altına konulan silindir şeklindeki kalemler, Fatih’in gemilerinin altına konulan yağlanmış kütüklere benzer bir işlev görmüştür. Kütüklerin yuvarlanması, gemilerin karada kayarak ilerlemesinden daha az sürtünmeye neden olmuştur . Yağlama da sürtünmeyi azaltmıştır.
Köprü İstasyonu (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 83)
- 1. Masanın Hareketini Engelleyen Etken Nedir? Masanın hareketini engelleyen (zorlaştıran) etken, masa ile zemin (halı veya mermer) arasındaki sürtünme kuvvetidir. Halı yüzey daha pürüzlü olduğu için sürtünme kuvveti daha büyüktür ve masayı hareket ettirmek daha zordur.
Pekiştirme İstasyonu-2 (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 84)
- Balık Kılçığı Tamamlama:
  - Neden (Sürtünmeyi Artırma): 6 (Islanmış zemini silme), 7 (Tekerleklere zincir takma), 2 (Ayakkabıların eskimesi – burada sonuç olarak verilmiş ama artan sürtünme neden olur), 5 (Kâğıda yazı yazılması – sürtünme sayesinde olur)
  - Sonuç (Sürtünmeyi Artırma): 8 (Araçların kaymasının engellenmesi)
  - Neden (Sürtünmeyi Azaltma): 1 (Valizlere tekerlek takılması)
  - Sonuç (Sürtünmeyi Azaltma): (Metinde azaltma sonucu doğrudan verilmemiş, örnek: Daha kolay taşıma)
  - Olumlu Etki: 5 (Yazı yazılması), 8 (Kazaların önlenmesi), 7 (Buzlu yolda güvenli sürüş)
  - Olumsuz Etki: 2 (Ayakkabıların eskimesi)
  - Az Pürüzlü Yüzey: 3 (Cam zemin)
  - Çok Pürüzlü Yüzey: 4 (Toprak zemin)
Pekiştirme İstasyonu-3 (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 86)
- a. Sürtünme Kuvvetlerini Büyükten Küçüğe Sıralama: Dinamometrede okunan değer, sürtünme kuvvetinin büyüklüğünü gösterir (cismi sabit hızla çekmek için gereken kuvvettir). Değerler arttıkça sürtünme artar. Görseldeki dinamometre okumaları (tahmini olarak): K > L > Cam. Sıralama: K Yüzeyi > L Yüzeyi > Cam Yüzey
- b. K ve L Yüzeyleri Hangi Maddelerden Yapılmış Olabilir? Cam yüzey en az sürtünmeyi uyguladığına göre en pürüzsüzüdür. K yüzeyi en fazla sürtünmeyi uyguladığına göre en pürüzlüdür.
  - K Yüzeyi: Halı, zımpara kağıdı, keçe gibi çok pürüzlü bir malzeme olabilir.
  - L Yüzeyi: Tahta, toprak, kumaş gibi K’den daha az, camdan daha fazla pürüzlü bir malzeme olabilir.
Performans İstasyonu: Paraşüt Tasarlıyorum (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 89-90)
- Bu etkinlikte öğrenciler, gruplar halinde mühendislik tasarım döngüsüne uygun olarak, sürtünme kuvvetinin etkisini artırmayı amaçlayan bir paraşüt modeli tasarlarlar. Plan yaparlar, modeli oluştururlar, eşit yükseklikten bırakarak test ederler, diğer gruplarınkiyle karşılaştırır, sürtünmenin olumlu/olumsuz etkilerini belirtir ve modellerini geliştirirler. Süreçle ilgili notlar alırlar. Amaç, paraşütün yavaş ve güvenli inmesini sağlamaktır .
Değerlendirme Formu (Paraşüt) (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 90)
- 1. Bu Etkinlikte Neler Öğrendim? (Öğrenci, hava direncinin ne olduğunu, yüzey alanının hava direncini nasıl etkilediğini, sürtünmeyi artırmanın yollarını, tasarım ve test sürecini öğrendiğini belirtebilir).
- 2. Bu Etkinlikteki Zorlandığım Bölümler Nelerdi? (Öğrenci, malzemeleri birleştirmede, paraşütün dengeli açılmasını sağlamada, test sırasında ölçüm yapmada zorlanmış olabilir).
- 3. Bu Etkinlikte Öğrendiklerimi Nerede ve Nasıl Kullanabilirim? (Öğrenci, hava direncinin etkilerini günlük hayatta gözlemlerken, basit tasarımlar yaparken, bilimsel süreç becerilerini başka deneylerde kullanabileceğini belirtebilir).
Performans İstasyonu: Araç Tasarlıyorum (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 91-92)
- Bu etkinlikte öğrenciler, gruplar halinde mühendislik tasarım döngüsüne uygun olarak, sürtünme kuvvetinin etkisini azaltmayı amaçlayan bir araç modeli tasarlarlar. Plan yaparlar, rampa düzeneği hazırlarlar, modeli oluştururlar, rampadan bırakarak test ederler (ne kadar uzağa gittiğini ölçerler), diğer gruplarınkiyle karşılaştırır, sürtünmenin olumlu/olumsuz etkilerini belirtir ve modellerini geliştirirler. Süreçle ilgili notlar alırlar. Amaç, aracın daha hızlı ve uzağa gitmesini sağlamaktır .
Değerlendirme Formu (Araç) (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 92)
- 1. Bu Etkinlikte Neler Öğrendim? (Öğrenci, sürtünmeyi azaltmanın yollarını (tekerlek, pürüzsüz yüzey, aerodinamik şekil), sürtünmenin harekete etkisini, tasarım ve test sürecini öğrendiğini belirtebilir).
- 2. Bu Etkinlikteki Zorlandığım Bölümler Nelerdi? (Öğrenci, tekerlekleri düzgün takmada, aracın dengesini sağlamada, sürtünmeyi azaltacak tasarımlar düşünmede zorlanmış olabilir).
- 3. Bu Etkinlikte Öğrendiklerimi Nerede ve Nasıl Kullanabilirim? (Öğrenci, sürtünmenin etkilerini günlük hayatta gözlemlerken (arabalar, bisikletler), basit tasarımlar yaparken, bilimsel süreç becerilerini başka deneylerde kullanabileceğini belirtebilir).
Bölüm Sonu İstasyonu (Sayfa 93)
- 1. Sürtünmeyi Artırmaya Yönelik Uygulamalar: b (kaydırmaz bant), ç (halterci pudrası), d (zincir takılması), ğ (çivili ayakkabı)
- 2. Sürtünmeyi Azaltmaya Yönelik Uygulamalar: a (zincir yağlama), c (valiz tekerleği), e (geminin V şekli), f (yarış arabası sivri ucu), g (paraşüt – BU YANLIŞ, paraşüt hava direncini ARTIRIR) -> a, c, e, f
- 3. Su Direncini Azaltmaya Yönelik Uygulamalar: e (geminin V şekli)
- 4. Hava Direncini Azaltmaya Yönelik Uygulamalar: e (geminin V şekli – kısmen), f (yarış arabası sivri ucu) (Not: g-Paraşüt hava direncini artırır, azaltmaz )

ÜNİTE 2 SONU İSTASYONU (Sayfa 94-96)

A. Boşluk Doldurma
1. yönünü
2. kuvvet
3. dinamometre
4. lastik / yay (Kitaptaki genel kullanım yay)
5. Newton
6. eşit kollu terazi
7. kütle
8. farklı
9. zıt
10. artıran
11. olumsuz
12. zorlaştıran
13. zor
14. su
15. ağırlık
B. Kısa Cevaplı Sorular
1. L Cisminin Ağırlığı: K cismi 12 N ve dinamometre 3 bölme uzamış. Demek ki her bölme 12/3 = 4 N. L cismi için dinamometre 5 bölme uzamış. L’nin ağırlığı 5 x 4 = 20 N.
2. Yaylar Neden Dinamometrede Kullanılır? Yaylar esnek oldukları için kullanılır. Uygulanan kuvvetle orantılı olarak uzarlar ve kuvvet kalkınca eski hâllerine dönerler (belli bir sınıra kadar).
3. 4 cm Esneme İçin Gereken Kuvvet: 2 N kuvvet 1 cm esneme yapıyorsa, orantılı olarak 4 cm esneme için 4 x 2 = 8 N kuvvet gerekir.
4. Kütle Nedir? Birimi Nedir? Kütle, değişmeyen madde miktarıdır. Birimi kilogram (kg) veya gram (g)‘dır.
5. Dağ Zirvesindeki Kütle: Kütle değişmez, 5 gram gelir.
6. Ağırlık Nedir? Hangi Aletle Ölçülür? Ağırlık, cisme etki eden yer çekimi kuvvetidir. Dinamometre ile ölçülür.
7. Ay’da 60 N Olan Cismin Dünya’daki Ağırlığı: Dünya’daki çekim Ay’dakinin yaklaşık 6 katıdır. 60 N x 6 = 360 N.
8. Sürtünmenin Olumsuz Etkileri (2 Tane): Makine parçalarının aşınması, enerji kaybı (hareketin zorlaşması), eşyaların (kıyafet, ayakkabı vb.) eskimesi/yıpranması.
9. Sürtünmeyi Azaltmaya Yönelik Uygulamalar (2 Tane): Yüzeyleri yağlamak (menteşe, motor), tekerlek kullanmak (valiz, araba), yüzeyleri pürüzsüzleştirmek (cilalama), cisimlere aerodinamik şekil vermek (uçak, araba).
10. Sürtünmenin Olumlu Etkileri (2 Tane): Yürümemizi ve koşmamızı sağlaması, araçların hareket etmesini ve durmasını sağlaması (lastik-yol, fren), yazı yazmamızı sağlaması, cisimleri tutabilmemiz.
C. Metin Okuma ve Çoktan Seçmeli Sorular (Hacivat-Karagöz)
1. Karagöz’ün Belini İncitmesinde Etkili Olan Durumlar:
  - I. Koltuğu hareket ettirmek için kuvvet uygulaması (Evet, kuvvet uygulamadan hareket olmaz).
  - II. Koltuk ile halı arasındaki sürtünme kuvvetinin fazla olması (Evet, halı pürüzlüdür ve sürtünme fazladır, bu da zorlanmaya neden olur).
  - III. Koltuğu hareket ettirdiği zeminin pürüzlülüğünün fazla olması (Evet, halı pürüzlü bir zemindir).
  - Hepsi etkili olabilir. Cevap: D) I, II ve III.
2. Sürtünmeyi Azaltan Uygulama: Metinde hekimin önerdiği “koltuklara tekerlek takmak” sürtünmeyi azaltarak hareketi kolaylaştırır. Cevap: C) Koltuğa tekerlek takmak. Yere halı sermek (B) sürtünmeyi artırır.

Bilginler İstasyonu (5.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa 97)

Hezarfen Ahmed Çelebi: Kendi yaptığı kanatlarla Galata Kulesi’nden Üsküdar’a uçmuştur . Hava direncinden yararlanmıştır.
Hazini: “Mizanü’l-Hikme” adını verdiği çok hassas bir terazi icat etmiştir . Kütle ölçümüyle ilgilidir.
Cezeri: Robotik biliminin öncüsü kabul edilir, otomatik makineler yapmıştır . Kuvvetin özelliklerini kullanmıştır.
Leonardo da Vinci: Sürtünme kuvveti üzerine çalışmalar yapmış, temas yüzeyi arttıkça sürtünme kuvvetinin arttığını keşfetmiştir .

2.Ünite Fen Bilimleri ders kitabındaki etkinliklerin cevapları bu şekildedir. Daha fazlası için beni instagramdan takip et. Linke tıklarsan profilime gidersin. TIKLA